Normaal doet Han Driessen (59) een sjaal om als hij ’s ochtends achter de computer in zijn werkkamer gaat zitten. Door het grote stuk buitenmuur dat aan de kamer grenst, is het soms een beetje koud. Deze vrijdagochtend zit hij zonder sjaal achter de computer, want: „Dat is ook weer zo’n statement.”

Driessen is namelijk aan het videobellen met energiecoach Peter Engbers, die hem gaat adviseren hoe hij zijn huis duurzamer kan maken. Door het beter te isoleren, of door bijvoorbeeld met zonnepanelen zelf energie op te wekken. Driessen heeft een hoekhuis in de Merenwijk, met energielabel D. Dat energielabel hebben wel meer huizen in de Merenwijk: 31 procent zelfs, wijzen cijfers van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland uit.

Tekst loopt door onder de kaart

Slechts 8 procent van de huizen in de Merenwijk heeft in 2020 een heel zuinig energielabel A. Dat is, op de Binnenstad-Zuid na, het laagste percentage van alle wijken in Leiden. Terwijl de Merenwijk door de gemeente is aangemerkt als een van de zes ’kansrijke wijken’ die in Leiden al voor 2035 van het gas af moeten. En veel alternatieven voor gas vereisen een goed geïsoleerd huis.

„Daar zit echt wel een probleem”, volgens Tjitske Veldkamp, voorzitter van bewonerscollectief Duurzame Energie Merenwijk. De meeste huizen in de Merenwijk zijn gebouwd in de jaren zeventig. „Toen werd er al wel iets van isolatie gebruikt, maar nog niet overal en de kwaliteit was redelijk slecht.”

Rollen radiatorfolie

Duurzame Energie Merenwijk is opgericht in 2018, nadat de gemeente bekend maakte te willen onderzoeken of de wijk al voor 2035 van het aardgas af zou kunnen. Dat stond in de Warmtevisie die de gemeente in 2017 heeft opgesteld, een document waarin voorzichtige plannen voor de energietransitie staan. In 2021 moet de gemeente, net als alle andere Nederlandse gemeenten, nog een uitgebreider document presenteren: een Transitievisie Warmte. Daarin moet een planning komen te staan voor alle buurten in de gemeente.

Lees ook: Hoe goed is uw buurt of wijk geïsoleerd? Bekijk het op de kaart

Het bewonerscollectief hoopt de Merenwijk klaar te stomen voor de energietransitie. Daarvoor hebben ze een subsidie van 65 duizend euro van de provincie Zuid-Holland en cofinancierders ontvangen. Met dat geld heeft het collectief onder meer een onafhankelijk onderzoek laten uitvoeren naar alternatieve energiebronnen in de wijk. Wat kun je met warmte uit grondwater, aquathermie of asfalt?

Het initiatief hoopt ook een collectief zonnedak te realiseren, voor buurtbewoners die geen zonnepanelen kwijt kunnen op hun eigen dak. Verder helpen ze hun buren met verduurzamen: ze gaan bijvoorbeeld met vrijwilligers en rollen radiatorfolie langs de deuren en ze hebben een infraroodcamera aangeschaft om warmtefoto’s van huizen te maken. Ook hebben ze dertien energiecoaches laten opleiden. Daarvan wonen er vier in de Merenwijk, en negen in de rest van de stad.

Doel

Peter Engbers is een van die energiecoaches, en ook bestuurslid van Duurzame Energie Merenwijk. Hij volgde een cursus van vijf avonden, georganiseerd door HOOM, een landelijke coöperatie die lokale energiecoöperaties ondersteunt. Achttien gesprekken heeft hij nu gevoerd bij buurtbewoners thuis, of ’coronaproof’ in een videogesprek, zoals ook op deze vrijdagochtend met Han Driessen.

„Eerst even, Han: wat is jouw doel?”, vraagt Engbers aan het begin van het gesprek. „Wat wil je met je huis bereiken?” Dat is een goede vraag, zegt Driessen. „Ik wil graag dat het huis een beetje duurzaam wordt. Voor mezelf en de waarde van het huis, maar ook voor het klimaat.”

Engbers is er niet om zijn buurtbewoners maatregelen op te dringen, integendeel. Als energiecoach is hij opgeleid eerst te luisteren naar wat de bewoner wil. Wil iemand van het gas af? Of dat hun woning comfortabeler wordt? En hoe belangrijk vinden ze de terugverdientijd van de maatregelen?

Gewoon kijken

Het hoekhuis van Han is gebouwd in 1976, net een omslagpunt als het gaat om isolatie. In zijn muren zit spouwmuurisolatie, maar waarschijnlijk is het van mindere kwaliteit. Op de begane grond heeft hij dubbel glas, maar dat is ook verouderd. Op de eerste verdieping zit er nog enkel glas in de raamkozijnen. Daar valt veel winst te behalen, volgens Engbers.

„Zonnepanelen, heb je daar over nagedacht, Han?”, vraagt Engbers. „Nou, ik heb zelf zoiets van: ik ben geen energiecentrale”, antwoordt Driessen. Toch zijn zonnepanelen heel efficiënt qua terugverdientijd, volgens de energiecoach. „Het is qua CO2-voetafdruk de manier om je huis te verduurzamen.” En het is als investering financieel aantrekkelijk. „Wie kan dan beoordelen of er voldoende zon op mijn dak komt?”, vraagt Han Driessen nog. „Jij”, zegt Peter. „Gewoon kijken.” En anders zijn er ook websites voor, voegt hij eraan toe.

Briefjes

Na ongeveer twee uur zijn de twee uitgepraat. Eindstand: Driessen gaat de temperatuur van zijn cv-ketel lager zetten, naar zo’n zeventig graden of lager. Hij kan een apparaatje lenen waarmee hij het elektriciteitsverbruik van zijn apparaten kan meten. Verder gaat hij eerst voor de ’quick wins’, zoals het vervangen van het enkele en misschien ook het verouderde dubbele glas in zijn woning voor het goed isolerende HR++ glas. „De zonnepanelen twijfel ik over, maar Peter heeft me toch een zetje gegeven.”

Voor de energiecoaches van Duurzame Energie Merenwijk is het vooral de kunst om ook bewoners te betrekken die niet zoveel met verduurzamen hebben. „Sommige buurtbewoners zullen denken: wat een onzin, ik wil helemaal niet van het gas af. Hoe bereik je die? Dat is de uitdaging”, zegt Engbers. Met de website, een nieuwsbrief, Facebookberichten en ouderwetse briefjes door de brievenbus probeert het bewonerscollectief in ieder geval zichtbaar te zijn bij die buurtgenoten. Maar, zegt Engbers: „Uiteindelijk moeten mensen hier zelf voor kiezen.”

Energielabels

De cijfers van het RVO gaan over woningen met een definitief energielabel. In 2015 heeft elke woning in Nederland een voorlopig energielabel gekregen, gebaseerd op onder andere het bouwjaar. Huiseigenaren kunnen zelf een nieuw, definitief label aanvragen. Bij de verkoop van een huis is dit verplicht. Een definitief label kost een paar euro tot een paar tientjes. Dat hangt af van het tarief van de deskundige die je kiest om de aanvraag te controleren. Vanaf 2021 wordt het label duurder, je moet dan een afspraak maken met een energieadviseur. 53 procent van alle woningen in Leiden heeft een definitief energielabel.

Lees hier meer artikelen over wonen

Dit verhaal werd mede mogelijk gemaakt door financiële steun van het Leids Mediafonds.