De Leidse Universiteitsbibliotheek heeft met 252 manuscripten de grootste verzameling Panji-verhalen ter wereld. Ze spelen op Oost-Java en zijn vermoedelijk ontstaan in de 13de eeuw. De sprookjes zijn nog altijd populair, niet alleen in Indonesië, maar in heel Zuidoost-Azië; ook uit Thailand, Myanmar en Cambodja zijn verhalen over hem bekend.

Bovendien zijn de vertellingen zeker in Indonesië nog altijd populair, weet Leidenaar Tol. Traditionele Javaanse dansen beelden zijn avonturen uit, er is Panji-theater, er zijn Panji-films. ,,Er is zelfs een speciaal wajang-genre, wajang gedog, dat specifiek Panji-verhalen uitbeeldt.’’ De traditionele cultuuruitingen worden wel minder, nu Indonesië steeds verder islamiseert. ,,Er is verzet tegen, het wordt gezien als ongodsdienstig.’’ Toch kan Tol het zich niet voorstellen dat traditionele Panji-vertolkingen ooit uitsterven. ,,Ze zitten zo diep in de Indonesische cultuur.’’

Het is dan wel paradoxaal dat de grootste collectie Panjiverzameling zo ver van zijn ontstaansbron wordt bewaard, zegt woordvoerder Erik Weber van de Universiteitsbibliotheek. Ter gelegenheid van de opening van de Asian Library besloten de UB en de Universiteit Leiden om via de crowdfundsite Steun Leiden een inzameling te houden om de manuscripten te digitaliseren, zodat ze ook in Indonesië gemakkelijker kunnen worden bestudeerd. Tijdens de officiële plechtigheid, op 14 september in de Pieterskerk, kregen alle bezoekers een folder, met het verzoek om aan het project te doneren. ,,Digitalisering is tegenwoordig zo gedetailleerd’’, zegt Weber. ,,Zelfs de vezels in het papier zijn zichtbaar.’’ In totaal is er 16.300 euro nodig; daarvan was volgens de laatste stand van zaken gistermiddag 2970 euro binnengekomen.

Het verhaal over prins Panji, die ook onder andere namen bekend is, is volgens Tol ’in de kern heel eenvoudig’. ,,Hij moet trouwen met de mooie prinses Candra Kirana. Die blijkt te zijn geschaakt. Of verdwenen, dat komt ook voor. Panji gaat naar haar op zoek.’’ Om haar te vinden, moet de edele Javaanse prins talloze gevaren en tegenstanders overwinnen. ,,Er worden soms complete oorlogen gevoerd.’’ Zo gaat Panji van de ene uitdaging naar de andere; de moeilijkheden die hij moet overwinnen, worden in de loop van de verhalencyclus steeds groter.

De verhalen over Panji stammen uit een tijd dat Java deels nog hindoeïstisch was. Volgens Tol zijn er dan ook zeker overeenkomsten aan te wijzen met de Indiase epoden Ramayana en Mahabharata. ,,Ze zijn een derde bron van verhalen, die de Javanen iets vertellen over de oorsprong van de wereld. Waarschijnlijk hebben ze daarom ook zo’n enorme verspreiding gekregen, omdat ze een verklaring geven voor de wereld zoals die is.’’

De digitalisering is in eerste instantie bedoeld om Panji-onderzoekers de kans te geven de originele manuscripten te lezen. Maar Weber hoopt op meer; een volgende stap zou kunnen zijn dat de gedigitaliseerde Panji vanuit de wetenschap zijn weg vindt naar de populaire cultuur, in Oost en West.

https://tinyurl.com/yag7x9u7