Het eerste dat Marleen Damen zou doen als ze minister zou zijn, is het afschaffen van de kostendelersnorm. Een opvallende uitspraak voor een Leidse PvdA-wethouder. En het blijft bij een droom. Voorlopig is Damen wethouder te Leiden en heeft ze de norm gewoon uit te voeren. En dat doet ze in ruim 300 gevallen.

Kinderen

Emmy Klooster, directeur van maatschappelijke opvang De Binnenvest, en Folly Hemrica, straatpastor bij De Bakkerij, zijn niet per se tegen de regeling. Hemrica: „Voor sommige ouders is de kostendelersnorm een prima stimulans om kinderen die ouder zijn dan 21 jaar eens van de bank af te krijgen.”

Maar Klooster en Hemrica zien ook een ongewenst effect van de norm die september 2015 is ingevoerd. „Het aantal daklozen dat op straat komt te staan, stijgt”, merkt Hermica. „Jongeren en volwassenen met familie in (de regio) Leiden komen bij De Binnenvest voor onderdak”, vertelt Klooster.

De ’thuislozen’ komen terecht in een wereld van daklozen met psychiatrische problemen, verslaafd aan alcohol of drugs. „Geen ideale omgeving om je leven weer op de rails te krijgen”, weet Hemrica. „Mensen zijn na een scheiding, ontslag of faillissement in ernstige problemen gekomen en hebben huis en haard verloren. Ze zijn in diepe rouw. Ze hebben rust nodig.” Maar dat krijgen ze niet. Familie is bang uitkering te moeten inleveren door ze onderdak te bieden. „Dan staat die norm haaks op de participatiemaatschappij”, vult Klooster aan. Hulp wordt volgens Hemrica bestraft. Dat kan ook anders: waarom kort de gemeente niet alleen degene die onderdak krijgt op zijn uitkering, en de gastheer niet? „De norm vereist maatwerk”, concludeert Klooster. „Ook maatschappelijke opvang is namelijk niet gratis. Dat kost de samenleving 40.000 euro per persoon per jaar.”

Maatwerk is ook niet zo lastig. Klooster heeft een voorbeeld. In een huis van De Binnenvest woont een groep mannen die met ambulante hulp prima zelfstandig kan wonen. Maar dat betekent dat ze op hun uitkering worden gekort. „Dat maakt hen financieel afhankelijk van elkaar”, waarschuwt Klooster. Onderlinge relaties staan onder druk. Een minder rigide norm voorkomt dat. „Daar is beleid voor nodig en dus politieke wil.”

Snijden

In bijzondere situaties kan van de norm worden afgeweken. Vrijstelling krijgen mensen die zorgen voor een vluchteling of onderdak bieden in een tijdelijke crisissituatie. Maar dat levert een hoop papierwerk op. „Wij rekenen voor daklozen een halfjaar voordat we eens voorzichtig aan re-integratie kunnen werken”, zegt Klooster. Dat, blijkt in de praktijk, duurt de gemeente te lang. Zij snijden dan al eerder in de uitkeringen van mensen woonachtig op één adres. Met vaak vermijdbare gevolgen van dien.