Azami, die in 1969 samen met zijn ouders uit Iran naar Nederland kwam, had al wat ervaring met ontwikkelingswerk. Hij zorgde ervoor dat kinderen in weeshuizen in Moldavië aan de bril werden geholpen. Met de hulp van oogartsen ter plaatse, bevriende leveranciers van monturen en glazen die hun materialen gratis ter beschikking stelden en collega-opticiens die in verloren uurtjes wat glazen slepen en brillen monteerden, wist hij jaarlijks 200 kinderen te helpen. ,,Dat is natuurlijk hartstikke leuk, maar het is een druppel op een gloeiende plaat. Het is niet de manier waarop je een miljard mensen zou kunnen helpen.’’

Het probleem liet hem niet los. ,,Ik heb een paar dagen met mezelf in de knoop gezeten. Wat doe ik? Ik vond het te groot om te negeren. Eén miljard paar kostbare ogen die niet scherp kunnen zien om te lezen, spelen, leren en werken, terwijl ik geloof dat een betere wereld begint bij beter zien. Maar aan de andere kant had ik het gevoel: wie ben ik dat ik hier iets aan kan doen?’’ Azami besluit de uitdaging aan te gaan. ,,Er is altijd wel iets wat je kunt doen binnen de cirkel van jouw invloed. Ik had niet de ambitie het probleem op te lossen, maar ik wilde er wel serieus aan bijdragen.’’

Wolkenkrabber

Hij komt er achter dat er al allerlei ontwikkelingsprojecten zijn gericht op het verstrekken van brillen. ,,Maar een structurele oplossing zat daar niet tussen. Je bent er niet met ergens naar toe gaan, mensen van goed zicht voorzien en weer weggaan. Want als je weggaat, staat het stil. Ik ben gaan kijken wat de obstakels zijn die in de weg staan van een structurele oplossing. Dat is ook de reden waarom het zo lang duurt. Maar als je een wolkenkrabber wilt bouwen, moet je eerst de andere kant op. Hoe hoger de wolkenkrabber, hoe dieper je de grond in moet voor een goede fundering. En ik wil die wolkenkrabber.’’

Ja, de ambitie is groot, al past de kern van de oplossing in een koffertje. Daarin passen 150 paar glazen in verschillende sterktes, roestvrijstalen pootjes en neusbruggen in drie kleuren, tangetjes voor de montage, kraaltjes voor de personal touch en een smartphone met adapter om de oogmetingen te verrichten. Teruggebracht tot dat die Ikea-achtige eenvoud, kan een team van vier personen na twee weken training jaarlijks bij zo’n 5000 mensen een bril aanmeten.

De bril van Azami is simpel en goedkoop, maar ook heel degelijk en stijlvol. Er zitten geen schroefjes in, want die gaan los en raken kwijt. ,,En we hebben pootjes en neusbruggen in goud, zilver en antraciet. Waarom? Dat heeft te maken met waardigheid. Mensen moeten kunnen kiezen. Ook al ben je arm, mensen hebben wel smaak. Ik loop zelf nu anderhalf jaar met deze bril rond, al moet ik wel bekennen dat ik er andere, multifocale glazen in heb zitten.’’

Nobelprijswinnaar

De eerste keer dat het systeem werd uitgeprobeerd in Kibera in Nairobi, de grootste sloppenwijk van Afrika, ging Azami zelf aan de slag om de brillen aan te meten. Die ervaring sterkte hem nog meer in de overtuiging dat hij voor een goede zaak vocht. ,,Het was één van de eerste meisje voor wie ik de bril in elkaar zette. Ik vroeg haar: ‘Wat is jouw droom? Je zou de toekomstige Nobelprijswinnaar kunnen worden.’ Tot mijn verbazing antwoordde ze: ‘Ja, dat weet ik. Wangari Maathai is dat ook geworden in 2004.’ Die kinderen stellen zichzelf dat soort vragen, en ze leggen de lat erg hoog. Een Keniaanse mevrouw heeft de Nobelprijs gewonnen, dus waarom zou niet nog een Keniaanse die prijs winnen? Met alleen een brilletje ben je er niet. Maar het kan wel een eerste stap zijn.’’

Om zijn brillen wereldwijd voor weinig geld aan de man te kunnen brengen, heeft Azami een stichting en een bedrijf opgericht. De stichting Two Billion Eyes (twee miljard ogen) is onder andere nodig om het project van de grond te krijgen en om te voorkomen dat de boel vastloopt op nationale wetgeving. ,,In Nederland mag iedereen een oogmeting doen, maar in Engeland is opticien een beschermd beroep. Als ontwikkelingslanden met de beste bedoelingen het Engelse voorbeeld overnemen, kunnen wij wel inpakken. Daarom zijn mensen met een juridische achtergrond bezig om voorbeeld-wetgeving te maken.’’

Kostprijs

Het bedrijf van Azami zou volgens planning over een aantal jaren zonder hulp van buitenaf moeten kunnen opereren. Daarmee wordt de oplossing van het goedkope-brillenprobleem echt structureel.

Het is dus zeker niet de bedoeling dat de brillen straks gratis worden uitgedeeld. ,,Ook dat heeft te maken met waardigheid. Wij moeten zorgen dat we spullen maken die naar hun maatstaven betaalbaar en duurzaam zijn. We gaan op dit moment uit van een verkoopprijs van 6,75 euro, al is het natuurlijk mogelijk om in de ene regio wat meer te vragen en in de andere regio wat minder. In de eerste jaren moet er flink geld bij. In ons business plan gaan we ervan uit dat er het eerste jaar 30.000 brillen worden aangemeten. Dan kosten de brillen 30 euro per stuk. Als de aantallen groter worden, daalt de kostprijs. In onze planning hoeft er na zes jaar geen geld meer bij en zijn we na tien jaar zo veel gegroeid dat we 33 miljoen brillen aanmeten.’’

Met dat soort aantallen wordt sympathiek ontwikkelingswerk ineens big business. Is het de bedoeling dat de opticien uit Oegstgeest uiteindelijk stinkend rijk wordt van zijn handeltje? Azami lacht vriendelijk. ,,Als het me om het geld ging, zou ik de makkelijkste weg kiezen en was ik gewoon doorgegaan met mijn zaak, of had ik nog wat meer winkels geopend. Dat ging hartstikke goed. Ik krijg nu nog wat geld uit de winkel, maar dat houdt binnenkort op. Vanaf dat moment zal ik moeten zorgen dat ik hier een inkomen uit haal. Ik zou graag hetzelfde verdienen als voorheen, maar het zal nog een hele klus worden om dat voor elkaar te krijgen.’’

Treintje

Voorlopig is het wachten op de eerste serieuze stap: de training van de eerste mensen die met de koffertjes op pad gaan. ,,In Kenia gaan we 24 mensen trainen. Dat zouden we eigenlijk al in februari gaan doen. We zouden geld krijgen van een stichting, maar toen er daar een hongersnood uitbrak, besloot die stichting het geld daaraan uit te geven. De planning is nu dat we dit najaar aan de slag gaan.’’

Als het treintje eenmaal rijdt, zou de boel in hoog tempo moeten gaan groeien. Van 30.000 brillen in het eerste naar naar 90.000 in het tweede en 250.000 in het derde jaar. Daarna loopt het al snel in de miljoenen. ,,We hebben uitgerekend dat we in de eerste zes jaar 5 miljoen euro nodig hebben. Voor dat geld gaan er in die periode 7 miljoen brillen de deur uit. Als alles volgens planning verloopt, is er na zes jaar geen verlies meer.’’

Meer informatie op

www.twobillioneyes.org