Er overlijden wereldwijd naar schatting 700.000 mensen per jaar aan bacteriële infecties, omdat bacteriën resistent zijn geworden tegen antibiotica. Naar verwachting loopt het aantal sterfgevallen in 2050 op naar zo’n 10 miljoen mensen, denkt de Wereldgezondheidsorganisatie. Peptiden kunnen mogelijk het antwoord bieden.

Voor het onderzoek maken Nibbering en zijn collega’s gebruik van technieken zoals computersimulaties en elektronenmicroscoop. Hij vergelijkt peptiden met een ketting van kralen. De kralen zijn niet alleen naast elkaar gezet, maar ze zitten ook op elkaar en om elkaar heen. Als ze in een juiste positie komen, vallen ze bacteriën aan. Een peptide hecht zich aan de celwand van een bacterie en zorgt ervoor dat deze verslapt en scheurt. De bacterie loopt leeg en gaat dood. Waar antibiotica vaak uren of dagen nodig hebben om bacteriën te bestrijden, doen peptiden hun werk snel. Ze kunnen al binnen minuten bacteriën doden.

Ons lichaam maakt verschillende soorten peptiden, maar het team van onderzoekers richt zich op het peptide LL-37, dat bestaat uit 37 aminozuren. Volgens Nibbering is dit peptide interessant omdat LL-37 direct resistente bacteriën aanvalt en doodt, maar daarnaast ook ons immuunsysteem activeert.

Met LL-37 gingen de onderzoekers aan de slag en ze ontwikkelden een nog effectiever middel tegen resistente bacteriën: het synthetische peptide SAAP-148. De onderzoekers haalden veertien aminozuren uit het actieve deel van LL-37 en brachten variaties aan in wat was overgebleven. Door te experimenteren, vonden ze uiteindelijk een goede combinatie om resistente bacteriën tegen te gaan.

Ze hebben SAAP-148 in een gel verwerkt en testen het middel in het lab op stukjes gedoneerde huid en proefdieren. Onderzoekers doen dit bijvoorbeeld door een brandwond te maken op een stukje menselijke huid. Ze zetten vervolgens resistente bacteriën op de wond en geven die bacteriën tijd om zich te vermenigvuldigen. Daarna wordt het peptide ingezet en binnen 1 tot 4 uur zijn alle bacteriën gedood. Tijdens de experimenten zagen de onderzoekers dat bacteriën niet resistent worden tegen SAAP-148. Dit komt mogelijk doordat het peptide aan de celwand hecht en de bacterie snel doodt; de kans dat de bacterie zich aanpast en resistent wordt, is daardoor kleiner.

Hoewel het er beloftevol uitziet, benadrukt Nibbering dat SAAP-148 niet als een ultiem wondermiddel moet worden gezien. Hij sluit namelijk niet uit dat bacteriën op een dag wel resistent kunnen worden. Nibbering en zijn collega’s werken daarom ook aan de ontwikkeling van andere synthetische peptiden. Daarvoor gebruikt hij geen menselijke peptiden, maar vergelijkbare stoffen uit slangen en schorpioenen. Nibbering vindt het belangrijk dat er niet naar slechts één middel wordt gezocht, maar dat er met verschillende peptiden onderzoek wordt gedaan.

De onderzoeker krijgt nu al verzoeken van patiënten of zij SAAP-148 mogen gebruiken, maar dat is nog niet mogelijk. Voor het inzetten van SAAP-148 als geneesmiddel tegen infecties moet het eerst nog uitgebreid worden getest. Dit jaar wordt begonnen met het testen van SAAP-148 op proefpersonen met eczeem. Daarna wordt er mogelijk gekeken naar mensen met ernstigere wonden en infecties. Het duurt volgens Nibbering nog minstens vijf tot zes jaar voordat dit middel is goedgekeurd en echt gebruikt mag worden.