Er is weinig meer dat herinnert aan het grote huis aan het Terweepark, waar Ramses Shaffy zijn jeugd doorbracht. De woning pal achter het Leidse treinstation is gesloopt. Op de betreffende plek staan nu mensen in de rij om een broodje bij Lebkov te scoren.

Dat moet anders, vindt een aantal buurtbewoners en Shaffy-liefhebbers. Zij zetten zich in voor de komst van een monument ter ere van de chansonnier en acteur. Het ontwerp van de Leidse kunstenaar Janine Melai ligt klaar. Als het lukt om voldoende geld bijeen te krijgen, wordt het in juni onthuld op het grasveld tussen de achterkant van het station en het zogeheten Poortgebouw.

Hoopgevend

Zij verwerkt in het kunstwerk de bekende liedregel ’Hoog Sammy, kijk omhoog Sammy’. ,,Het is een hoopgevende tekst voor passanten op weg naar werk, station of ziekenhuis’’, vindt Peter van der Geer, buurtbewoner en een van de initiatiefnemers. ,,Uit die regel spreekt hoop. Kijk naar de blauwe lucht en laat de moed niet zakken.’’

Ook Ramses Shaffy liet zelden de moed zakken, terwijl hij het als kleine jongen toch aardig voor zijn kiezen kreeg. Zijn moeder beweerde de dochter van de laatste Russische tsaar te zijn en stond er na de scheiding van Ramses’ vader alleen voor. Zij leefde op veel te grote voet en kwam daardoor in de financiële problemen. Wegens een celstraf zette ze haar zoon kort voor de oorlog op de trein naar Utrecht, waar zijn tante Marie woonde. Omdat deze tante wegens psychische problemen werd opgenomen, moest hij daar ook weer weg. Zo belandde Ramses (die toen nog Didi werd genoemd) in een kindertehuis in Zeist.

Zoektocht

,,En hier begint het hoofdstuk Leiden’’, zegt Peter van der Geer, die de afgelopen maanden op zoek is geweest naar verhalen over de Leidse jeugdjaren van Ramses. Dat heeft zoveel opgeleverd dat er later dit jaar een boek over verschijnt. ,,Ik heb nog mensen kunnen spreken die Ramses als jongen hebben meegemaakt in Leiden.’’

Hij kwam bijvoorbeeld in contact met de nu 90-jarige Hugo Weiland, die erbij was toen Ramses op 3 mei 1940 door Herman en Roos Snellen werd opgehaald in Zeist. ,,Samen met zijn broer Harro ging hij mee in de auto. Het leek het echtpaar Snellen goed als er ook leeftijdsgenootjes bij waren. Hugo herinnerde zich dat Didi hele dagen achter de piano zat in het huis aan het Terweepark. Om dat in goede banen te leiden, werd er op een gegeven moment zelfs een rooster gemaakt.’’

Perplex

Hugo Weiland herinnert zich ook een voorspeelavond in de muziekschool aan het Rapenburg. ,,Alle kinderen waren zenuwachtig. Als enige liep Didi zonder bladmuziek naar de vleugel en improviseerde er vrolijk op los. De pianoleraar zei: ’speel nu een vlinder, een olifant of regen’ en Didi deed het. Hij was acht jaar oud en dit was zijn eerste openbare optreden. Het publiek stond perplex.’’

Zijn pleegouders zagen zijn grote muzikale talent en huurden een privédocent in: Léon Orthel. Dat was geen groot succes. Ramses verklaarde zichzelf ’nootblind’ en koos ook in muzikaal opzicht zijn eigen pad.

Huishouding

Herman Snellen werkte als cardioloog in het academisch ziekenhuis. Ook zette hij het Montessori-onderwijs in Oegstgeest op. ,,Het was een druk gezin en omdat echtgenote Roos niet van koken hield, was er een hulp in de huishouding. Dat was in die tijd Sjaan van Vierzen, een opgeruimd type dat het tempo erin hield. Toen Ramses haar later nog eens tegenkwam, zei hij tegen haar: ’Door jou eet ik nog steeds snel’.’’

In de Tweede Wereldoorlog moest het gezin Snellen evacueren. Er vielen bommen aan de andere kant van het station. Ze konden terecht in drie kamers in een huis aan het Rapenburg. ,,Dat was een stuk krapper dan ze gewend waren, want naast Didi en dochter Aya had het echtpaar ook een joodse jongen in huis genomen. Roos Snellen trok zich het leed van andere mensen aan. Zo is er ook het verhaal dat zij met dekens en stukken kaas op pad ging toen ze hoorde dat er een goederentrein met mensen op het Leidse station stond. Je kunt je wel voorstellen wat voor transport dat was. Zij was zelf voor een kwart joods en voelde zich dus enorm betrokken. In zijn lied ’Zing, vecht, huil, bid’ heeft Ramses het voor mijn gevoel ook over zulke kwetsbare mensen.’’

Huiswerk

Op school was Didi geen hoogvlieger. Hij was wel slim, maar liever met andere dingen bezig dan huiswerk. Daarom moest hij van het Rijnlands Lyceum in Wassenaar af. Hij verkast naar een lyceum in Voorburg. Bij het schooltoneel doet hij mee aan de opvoering van ’Peer Gynt’. Als de hoofdrolspeelster een black-out krijgt en haar tekst finaal kwijt is, redt Didi de situatie door achter de piano plaats te nemen en het publiek te vermaken met zelfverzonnen liedjes.

Op een dag in 1949 wordt er aangebeld en staat de biologische moeder van Ramses voor de deur om haar zoon op te eisen. De discussie loopt hoog op en verplaatst zich naar de slaapkamer achter gesloten deuren. Als zijn moeder de kamer uitloopt, zegt zij afgemeten: ’Didi moet zelf beslissen’. Dat is geen moeilijke keuze voor de tiener. Leiden is inmiddels zijn thuis en zijn moeder een vreemde. Daarna belt ze zo nu en dan op en vraagt steevast aan de telefoon: ’Waar is mijn prins?’

Uiteindelijk vertrekt Didi Snellen naar Amsterdam om zich artistiek verder te ontwikkelen en verandert hij zijn naam in Ramses Shaffy. Hij komt altijd graag terug naar Leiden. Zijn laatste optreden in de Leidse Schouwburg is in december 1998. ,,Zijn pleegvader is erbij en wordt op het podium gehaald’’, zegt Peter van der Geer. ,,Een maand later overlijdt hij. Het was hun laatste keer samen.’’

Doneren

De crowdfunding is zaterdag in het Terweepark begonnen. Doneren kan via de site. Verhalen zijn welkom op info@hoogsammy.nl.