Ben je nog weer aan het bietenstroop maken, Anna? Wanneer krijg ik weer een bordje bruine bonen van je met bietenstroop? Lekker hé.

Geboren en getogen Waarlander Piet Komen verbleef in het laatste oorlogsjaar bijna twee maanden in het strafkamp Mooi-Land te Heelsen, bij Ede. De bezetter had hem opgepakt in Bergen, waar familie woonde. Hij werd ingezet bij het versterken van Duitse linies. Levensgevaarlijke dwangarbeid.

Het lukte de toen 38-jarige Komen om vanuit het kamp brieven te sturen. Acht brieven zijn bewaard gebleven, zeven aan zijn vrouw Anna Bruin en één aan zijn moeder Anna Komen-Hoogzaad en zijn broers.

Oomzegger Nico Komen (72) uit Warmenhuizen en Stichting Waarland van Toen schonken de brieven deze week aan het NIOD, instituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies.

,,Uniek materiaal”, zegt Gertjan Dikken van het NIOD. Niet eerder doken brieven op die een gevangene schreef in Mooi-Land. Piet Komen wist toen niet of hij het kamp zou overleven. Zijn eerste brief vanuit Heelsum is van 30 januari.

De VI en VII’s vliegen hier soms onafgebroken een paar honderd meter over onze hoofden heen. In heel Ede, Wageningen, Bennekom en Heelsum is er geen één ruit meer heel en bijna geen één muur onbeschadigd. Het is hier oorlogsgebied. Hier woont niet één burger meer, alleen soldaten en ons soort.

Duizend man

Met duizend man zat Piet Komen in het strafkamp. Via een schoolgebouw in Alkmaar en een grote opslagloods in Amsterdam belandde hij in Gelderland. Hij was gearresteerd, waarschijnlijk omdat hij in spertijd op straat was. De meeste kampbewoners waren opgepakt bij diverse grote razzia’s, onder meer in Haarlem, Amsterdam en Rotterdam.

Piet Komen en zijn maten zaten steeds in angst voor de vele granaten. Overdag angst en honger, ’s nachts luizen, noteerde een medegevangene na terugkeer. Het NIOD bezit een verslag van 45 pagina’s waarin een oud-kampbewoner in alle rust zijn herinneringen vastlegde.

Maar directe getuigenissen waren niet eerder ontdekt. Nico Komen vond de originele brieven van zijn oom Piet onlangs terug. Oud-Heerhugowaarder Siem Bakker schreef in het blad van Waarland van Toen een artikel over de vondst en het leven van Piet Komen.

Gisteren zijn hier twee beste paarden op de weg door een Engelsch vliegtuig doodgeschoten. Wat hadden we een heerlijk stuk paardenvleesch van de keuken en een beste sjuus, jammer dat het weer zoo gauw op is met zoo’n duizend man.

Dit schreef Piet Komen op 27 februari. De achtste en laatste brief, in de vorm van een volbeschreven briefkaart, is van 4 mei en kwam vanuit Gendringen, vlakbij de Duitse grens. Hij hield zich daar schuil nadat hij op 15 maart was ontsnapt tijdens een mars.

In die omgeving werd toen nog volop gevochten. Op zijn vluchtadres zat Piet meestal in een kelder, samen met de familie. Op alles wat zich bovengronds bewoog, zou worden geschoten, vertelde hij later.

Met getrokken geweren openden Canadezen het luik van de kelder. In het Engels zei Piet: We zijn allen Hollanders.

Peddelend met een zelf in elkaar gezette fiets kwam hij weer naar huis in Langedijk.

Lees hier alle verhalen over 75 jaar bevrijding