Volgens de universiteit hebben de beschuldigingen ’tot grote onrust geleid’, zowel in de faculteit als de ’bredere universiteit’. Afgelopen weekeinde nog namen zestien Leidse rechtenhoogleraren, onder wie hoogleraar staatsrecht Wim Voermans, in een open brief stelling tegen antisemitisme, racisme en discriminatie. ,,We doen er niet het zwijgen toe, maar openen we het gesprek hierover, met onze studenten, met de samenleving.’’

Hoewel in de open brief de naam Paul Cliteur niet valt, is het moeilijk om die los te zien van de discussie rondom zijn persoon. Hem wordt verweten dat hij onvoldoende afstand heeft genomen van racistische en antisemitische geluiden binnen Forum voor Democratie. Ook rijst de vraag hoe lang hij al wist dat partijvoorzitter Thierry Baudet er antisemitische ideeën op na hield en waarom hij hem, als docent, hierop niet heeft gecorrigeerd.

Desgevraagd zegt Cliteur dat hij zich ’even niet moet uitlaten over dit onderzoek’. Wel zegt hij dat er ’nog discussie is over de formulering van de onderzoeksopdracht’. De universiteit zegt dat de commissie onderzoek gaat doen naar beschuldigingen van antisemitisme en naar ’de wijze waarop hiermee is omgegaan binnen de afdeling’. Wie de commissie gaat leiden, is nog niet bekend.

In een verklaring op zijn LinkedIn-pagina zegt Cliteur dat ’in zijn wereldbeeld geen plaats is voor nazisme, fascisme, racisme, vreemdelingenhaat, antisemitisme, discriminatie of anderszins verwerpelijke opvattingen’. Maar critici, zoals historicus Miko Flohr, vindt dat niet genoeg, zoals blijkt uit zijn reactie op Twitter. Hij vindt dat Cliteur verder moet gaan en afstand moet nemen van Baudet.

Onder meer oud-promovendus Machteld Zee waarschuwde Cliteur in juli over antisemitische uitspraken die zij van Baudet had gehoord. Tegen verslaggever Vincent Bongers van het universitair weekblad Mare zegt de Leidse hoogleraar dat hij ’af en toe’ wel opheldering heeft gevraagd. Cliteur vroeg dan: ,,Er is een of ander verhaal over jou, klopt dat?’’ Baudet zou dan tegen Cliteur ’regelmatig’ hebben verklaard ’dat dit niet zijn denkbeelden zijn’. ,,Niet alleen tegen mij, maar ook in de Kamer.’’

Het vermeende wegkijken van Cliteur leidt tot verbazing bij andere universiteiten. Hoogleraar rechtsfilosofie Wouter Veraart van de Vrije Universiteit Amsterdam schrijft op LinkedIn dat Cliteur ’racisme en antisemitisme binnen zijn partij systematisch bagatelliseert en ontkent. ,,Wat griezelig. Wat een blamage voor de Leidse rechtenfaculteit. Wat respectloos ten opzichte van de eigen, altijd zo opzichtig beleden Cleveringa-herdenking. Wat een treurnis.’’

De Leidse hoogleraar Rudolph Pabus Cleveringa (1894-1980) protesteerde op 26 november 1940 tegen het ontslag van de Leidse joodse hoogleraren. Zijn stellingname tegen nationaalsocialisme en antisemitisme moest hij bekopen met een gevangenisstraf in het Oranjehotel in Scheveningen en een verblijf in concentratiekamp Vught. ’Antisemitisme, en ook het daarvan niet-afstand nemen’, liet de Leidse rector magnificus Carel Stolker afgelopen weekeinde weten, ’zijn totaal, maar dan ook totaal onaanvaardbaar’.

De open brief, gepubliceerd op de website Nederland Rechtsstaat, is opgesteld door hoogleraar Jannemieke Ouwerkerk (Europees Strafrecht) en universitair hoofddocent Jeroen ten Voorde. Zij willen die desgevraagd niet nader toelichten. De twee verwijzen direct naar de oratie van Cleveringahoogleraar Roméo Dallaire, die afgelopen donderdag ’sprak over de gruwelijkheden waar racisme toe kan leiden, de gevolgen daarvan voor zijn eigen mentale gezondheid en over ethische verantwoordelijkheid’.

Daarom, menen Ouwerkerk en Ten Voorde, is het des te pijnlijker dat ’in Nederland eens te meer zichtbaar is geworden dat antisemitisme, vreemdelingenhaat, antidemocratische en antirechtstatelijke opvattingen in bepaalde kringen volstrekt normaal of op z’n minst acceptabel lijken te worden’. ,,De herdenking van Cleveringa’s rede herinnert ons eraan dat we niet zwijgend mogen blijven toekijken naar het schouwspel dat aan ons voorbijtrekt.’’