Op blote voeten staat Jacintha Groen bij de ingang van het museum. Met vastberaden stem somt ze haar voorouders op, terwijl ze af en toe een scheutje water uit een halve kalebas op de grond laat lopen. Tot ze bij Constantia komt, die werd weggerukt van haar leven in Afrika, verscheept naar Suriname en verkocht aan een plantage. Net als talloze anderen. ,,Velen stierven tijdens de overtocht, zonder nageslacht. Maar Constantia, zij was sterk. Zij, met al onze voorouders. Wij danken hen voor het leven en zeggen hen: het gaat ons goed. Ter ere van onze voorouders en allen die hebben geleden onder het juk van de slavernij, breng ik dit plengoffer.’’

Lees ook: Jacintha Groen, steeds voorop in de strijd voor gelijkheid

Het offer is traditioneel het begin van de herdenking en viering van Keti Koti (ketenen verbroken), die eerste juli in 1863 dat Nederland bij wet de slavernij in Suriname en op de Antillen afschafte - met inbegrip van de secundaire voorwaarde dat het in de praktijk nog tien jaar zou voortduren.

(Tekst gaat door onder de foto)

Na afloop, als ze als voorzitter van de organiserende stichting Songs of Freedom als eerste een krans heeft gelegd, krijgt ze een stevige knuffel. Want het is 158 jaar na dato nog altijd niet makkelijk voor nabestaanden. De pijn zit ook na zoveel generaties nog diep en als Groen erover praat, is dat met onverholen emotie. Zij is blij dat er de afgelopen jaren eindelijk meer aandacht komt voor deze zwarte bladzijden uit de Nederlandse geschiedenis - die ze graag leesbaar wil maken.

De emotie komt ook terug in de bijdragen van de genodigden uit allerlei geledingen van de samenleving een kort herdenkingswoord komen zeggen. ,,Er was geen enkel traumateam om te helpen met de verwerking. Generatie na generatie is zoveel ellende weggestopt’’, memoreert bijvoorbeeld Ringold van West, die de ceremonie opent met een poëzievoordracht.

En Gert Oostindie, hoogleraar koloniale en postkoloniale geschiedenis legt zonder enig omhaal nadruk op de welbewuste ontmenselijking van honderdduizenden mensen uit eigenbelang en winstbejag, en de hypocriete manier waarop dat door geestelijken en wetenschappers gerechtvaardigd werd. Ook zijn eigen Universiteit Leiden spaart hij niet: ,,Die stond zich voor als bolwerk van vrijheid, maar hield zich stil.’’

(Tekst gaat door onder de foto)

Geen van hen laat het de aanwezigen echter zo sterk voelen als Nancy Zeefuik. Zij zingt a capella, luid en vol emotie de spiritual Oh Freedom!, die teruggaat tot de afschaffing van de slavernij in Amerika en de boodschap brengt dat het nooit weer mag gebeuren: ,,And before I'd be a slave; I'll be buried in my grave; And go home to my Lord and be free.’’

Feest

Maar Keti Koti is meer dan pijn en herdenking. Het is ook feest, een viering van de vrijheid en het leven. In een normaal jaar zouden er ook festivals vol muziek, kunst en eten zijn. ,,Herdenken en vieren gaat hand in hand’’, zegt de Leidse wethouder Yvonne van Delft tijdens haar bijdrage. ,,Anders doe je de toekomst tekort. We zijn er nog lang niet, hoe ze in Qatar voetbalstadions bouwen is gewoon slavernij, maar we komen wel elke herdenking een stap dichterbij de wereld waarin we allemaal willen leven.’’

Er zijn nog de nodige stappen te zetten ook, zegt Christina Mulyono van stichting Kasuairs. ,,Slavernij krijgt maar moeizaam een plek in de schoolboeken en ons collectief geheugen. Vandaag krijgt het hier in Leiden wel een plek en daar ben ik als Leidenaar heel erg trots op. Voor ons betekent Keti Koti: samen waken. Laten we het samen dragen. Het gedeelde verleden en de gezamenlijke pijn verbindt het heden. En het is een reminder om nooit afbreuk te doen aan iemands eigenwaarde. Want iedereen wil ervaren dat hij ertoe doet in het grote geheel dat samenleving heet.’’

Jacintha Groen roept tijdens haar eigen bijdrage voorafgaand aan haar plengoffer op tot een slavernijmonument in de stad. ,,Voor iedereen, zodat we er samen op een bankje gesprekken kunnen voeren over het leven.’’ Wethouder Yvonne van Delft ziet het er wel van komen. ,,Ik dacht meteen: Lucas van Leyden fonds!’’