Nu de besmettingen en ziekenhuisopnames oplopen, roepen overheid en experts de horeca op strenger te controleren op de QR-code. Verslaggevers van deze krant zijn vrijdagavond op pad gegaan om te kijken hoe het is gesteld met controle van de pas. In totaal zijn 78 cafés bezocht: zestien in Leiden en Noordwijk en 62 verspreid over heel Noord-Holland.

De controle blijkt zo lek als een mandje. In 37 cafés is niet om een QR-code gevraagd, bij 41 cafés is de corona-app wel gecheckt. Bij maar negen zaken werd naar een identiteitsbewijs of geboortemaand gevraagd. Bijna de helft van de cafés in Noord-Holland controleert bezoekers niet consequent op de coronapas. Leiden en Noordwijk steken daarbij gunstiger af.

Lees ook: De coronapas wordt niet vaak gecontroleerd, zo verslaan we corona nooit. Liever de Franse methode van Vrijheid, Gelijkheid, Broederschap | Commentaar

In Leiden zijn negen cafés en in Noordwijk zeven cafés bezocht. Tien keer moet de QR-code worden getoond. Daarbij wordt vijf keer ook om een ID-kaart gevraagd. Grotere cafés hebben hun zaken doorgaans goed voor elkaar en controleren aan de deur.

In kleinere cafés blijkt de deurcheck moeilijker omdat de eigenaar vaak alleen achter de bar staat, of met een enkel personeelslid de boel draaiende moet houden. In zo’n kroegje wordt je vaak wel gescand als je een biertje bestelt. Overigens kunnen gasten ook bij twee grand cafés in Leiden en een hotelbar in Noordwijk ongecheckt gaan zitten.

Wegwezen

Gedoe met boze klanten hebben de café-eigenaren in Leiden en Noordwijk weinig. „Iedereen weet dat je een QR-code moet hebben als je naar de kroeg gaat”, vertelt een Leidse cafébaas, „Daar doen ze ook vrijwel nooit moeilijk over aan de deur. Alleen als iemand zijn ID is vergeten, wil dat nog wel eens tot woorden leiden. Maar daar ga ik niet over in discussie. Of je neemt je ID mee, of het is wegwezen.”

Bij een café in Noordwijk wordt een jongen geweigerd omdat hij zich niet kan identificeren. Hij moet buiten blijven terwijl zijn vrienden al naar binnen gaan. Zijn smeekbede aan de breedgeschouderde portier wordt na de eerste weigering niet meer beantwoord.

Veters

Het slechtst scoort de regio IJmond in de steekproef. Bij negen van de tien bezochte zaken in Heemskerk, Beverwijk, IJmuiden en Santpoort-Noord wordt de verslaggever niet naar de coronapas gevraagd. „Wij doen daar niet aan mee”, zegt een medewerker. In een volgende zaak worden gasten op andere momenten wel gecheckt. Soms knijpen ze een oogje toe. „Als hier een groot gezelschap binnenkomt en één van hen kan geen QR-code laten zien.... Ja, dan sta ik net even mijn veters te strikken.”

Bij een grand café in Schagen loop je niet zomaar binnen. „Een biertje? Komt eraan, maar eerst even scannen.” Identificatie is hier niet nodig. De barman in een andere bruine kroeg vraagt wel naar de geboortedatum. „Ik doe het liever niet”, zegt hij. „Maar ik moet wat. Het is al lastig genoeg om het hoofd boven water te houden.”

In een Texels bruin dorpscafé met Perzische tafelkleden nemen de eerste stamgasten plaats aan de bar achter hun glazen bier. De verslaggever is nog niet gecontroleerd. „Vragen jullie de gasten om hun QR-code?” De scanner komt tevoorschijn. „Helemaal vergeten.”

Ongevaccineerd

In Den Helder handhaven drie van de vijf kroegen de maatregel. In het eerste café wordt om een QR-code gevraagd. Maar een groepje van drie - allen ongevaccineerd - dat geen QR-code heeft, mag ook gaan zitten. „Als jullie gezondheid oké is, hebben wij er geen problemen mee”, zegt de barvrouw.

Wit geschminkte spookgezichten met horrorogen bevolken een kroeg in Alkmaar. „Het is hier een halloweenfeest”, zegt een vrouw met dracula-tanden. Naar de coronapas wordt niet gevraagd. Bij slechts een van de vier bezochte cafés in het buurtje de Platte Stenenburg wordt de QR-code gescand. Op het Waagplein is de controle een stuk strenger: beveiligers voor de deur doen checks. Ze kennen de trucs: met een valse schermafbeelding kom je er niet in.

Bij een ouwelullenkroeg-met-biljart verderop komt de barvrouw zelf in actie als ze vreemd volk ontdekt. „Ik heb hier vooral vaste gasten, die ga ik niet elke keer weer controleren.” Naar de ID-kaart wordt niet gevraagd. Precies zo gaat het bij het dorpscafé in Zuid-Scharwoude. Het is er rustig en er hangen vooral stamgasten aan de bar. „Ik moet u controleren”, zegt het barmeisje na enige tijd haast verontschuldigend.

Van de vijf kroegen die in de Zaanstreek zijn bezocht, wordt bij drie de QR-code gecheckt. Bij één van die drie wordt ook naar de geboortedatum gevraagd. Een identiteitsbewijs is nergens nodig. „Ik vind het vooral moeilijk met vaste gasten”, zegt een barman. „Die ga ik toch niet elke dag om een code vragen, als ik weet dat ze zijn gevaccineerd?”

Hippe barretjes

In de hippe barretjes in het centrum is de controle minder dan in de bruine cafés daarbuiten. Opvallend, want waar in het centrum wel wordt gecheckt zegt het barpersoneel er nooit problemen mee te ervaren. „In de hele tijd dat het nu duurt heb ik nog geen één keer een rood kruis gezien. Er doet eigenlijk nooit iemand moeilijk over.” Wel hebben ze het idee dat er langzamerhand minder klandizie is. „Het is zo makkelijk om even langs een testpunt te gaan, maar we snappen dat die bereidheid afneemt nu het langer duurt. Het is toch gedoe.”

In Volendam luidt het officiële statement dat de horeca zich knarsetandend bij de coronapas heeft neergelegd. Maar dat wordt gelogenstraft als de proef op de som wordt genomen in drie cafés aan de Dijk. Echt druk is het niet op de vroege vrijdagavond, maar dat is geen reden om even te checken op groene vinkjes. „Ga lekker zitten”, wijst de medewerkster naar een vrij tafeltje. „Het interesseert ze hier echt geen fuck”, zegt een bezoeker.

Op de Koemarkt staat bij sommige cafés staat wel degelijk een portier om QR-codes te controleren. Zonder morren halen de bezoekers hun telefoon en ID tevoorschijn. Maar een paar deuren verderop kun je zonder bewijs naar binnen voor een colaatje.

Achternaam

De vrijdagmiddagborrel in de Haarlemse binnenstad verloopt gemoedelijk. Een ober scant bij binnenkomst de corona-app. „En je achternaam begint met een...?” Hij is de enige die tijdens een rondgang langs vier cafés meer doet dan alleen de QR-code checken. Geen spoor van weerstand tegen de coronacheck. Mensen die met hun jas nog aan een café binnenlopen, hebben de app op de telefoon al klaar. „Ach het hoort er nu gewoon bij”, zegt een vrouw die met haar dochter arriveert.

De vier bezochte horecazaken - een koffiecafé, café-restaurant, biercafé en cocktailbar - in het centrum van Hoofddorp houden zich trouw aan het QR-regime. Slechts in één van de cafés krijg je een drankje zonder dat het QR-woord is gevallen. Maar in datzelfde café wordt vlak daarna een groep van vijf vrijmiborrelaars uitgebreid gecheckt én naar hun geboortedatum gevraagd. „Uuhh”, een van de mannen komt er niet direct op, maar oogt zo betrouwbaar dat het met een grap wordt getolereerd.

Alleen in het derde café lukt het om eerst onge-QR’d het toilet te bezoeken en daarna aan een tafeltje te gaan zitten. Maar als het moment van bestellen is aangebroken, kan er geen woord gewisseld worden voordat eerst de telefoon is gecheckt.

Niet gastvrij

Bij de steekproef in acht West-Friese horecazaken worden gasten in twee cafés in Hoorn, een café in Wognum en café Lutjebroek wel gecontroleerd. „De QR-code scannen wordt normaler, maar nooit normaal”, zegt een uitbater. „Het voelt niet gastvrij. Het kost veel geld, maar het moet want je wil ook niet dicht.” Maar in cafés in Enkhuizen kan de smartphone in de tas blijven en in Medemblik worden alleen onbekenden gescand.

Ook in het Gooi en de Vechtstreek een wisselend beeld. Een caféhouder aan de Gijsbrecht van Amstelstraat in Hilversum checkt de QR-code pas als de klant vraagt: ’Moet je me niet checken?’ Bij een café in Loenen nul controle. „Daar is het te druk voor”, zegt de barvrouw. In een Ankeveens etablissement evenmin controle. „We zijn te druk met het opbouwen voor het Halloweenfeest”, verklaart de eigenaar.

„Heeft u een QR-code voor mij”, vraagt de barman in een bruin kroegje in Muiden als hij het drankje brengt. Ook wil hij weten in welke maand de gast geboren is. In een café in Bussum scant het personeel de QR-code meteen bij binnenkomst. In Huizen checkt de barman pas als hij de bestelling opneemt.

Opvallend is dat een Soester café dat op de website Keuzevrijbijmij.nl (met horecaondernemingen die niet een coronapas vragen) vermeld staat, nu wel om de QR-code vraagt. „Anders moeten we dicht”, zegt de barvrouw.

(Tekst gaat door onder de foto)

In gesprek

„Het zal ongetwijfeld niet overal helemaal goed gaan, maar dan zullen gemeenten, handhavers en ondernemers met elkaar in gesprek moeten”, reageert voorzitter Robèr Willemsen van Koninklijke Horeca Nederland (KHN) op de haperende controle. „Of we het nou leuk vinden of niet, die regel is er en daar moeten we ons nog even aan houden. We willen met zijn allen dat dat vervelende virus verdwijnt, maar ik snap dat het steeds lastiger wordt voor ondernemers.”

Hij roept bezoekers op zich ’pro-actief op te stellen’. „Niet moeilijk doen, geen discussies aangaan met die ondernemer over wat je van de coronapas vindt.” De horecavoorman benadrukt dat er ook veel goed gaat. „Ondernemers slikken al twintig maanden alles aan maatregelen en wetgeving. Nog geen 4,5 procent van de besmettingen is te relateren aan de horeca.”

(Tekst gaat door onder de foto)

Winter

Viroloog Ab Osterhaus snapt de kritische houding ten opzichte van de coronapas niet. „Geen enkele maatregel werkt honderd procent, maar het hele pakket tezamen reduceert het risico enorm. Het is én vaccineren én afstand houden én een mondkapje én testen. En zeker in de winter, met veel mensen binnen, kun je niet buiten die QR-code.”

Hij betreurt het dat controle te wensen overlaat. „Sinds september is het idee; ’het is klaar, we zijn er vanaf’, maar we zitten duidelijk in een stijgende pandemie. Ziekenhuizen gaan overstromen, zeker als er straks influenza bij komt. De gewone zorg, de kankerpatiënt, heeft hier onder te lijden.”

Osterhaus zou een café dat zijn coronapas niet checkt daarop aanspreken. „De horeca kan er op twee manieren naar kijken. Je kunt zeggen: ’Ik ben geen politieagent en stoplichten laten we ook niet door vrijwilligers controleren’. Maar je kunt ook zeggen: ’Ik wil mijn klanten veiligheid bieden, ook dat is gastvrijheid’.”

Tweedeling

„De tweedeling in de maatschappij is van de gekke”, vervolgt hij. „Laat mensen gewoon hun gezond verstand gebruiken. Het feit dat we in zo’n korte tijd een vaccin hebben is de grootste zegen die we hadden kunnen krijgen, ook voor de horeca.”

De coronapas in de horeca is op 25 september ingevoerd om de afschaffing van de 1,5 meter afstandsregel mogelijk te maken. Bij restaurants, cafés, sportwedstrijden, bioscopen, theaters, concertzalen en evenementen moet iedereen vanaf dertien jaar een geldige QR-code tonen. Een groen scherm geldt als vaccinatie-, herstel- of testbewijs. Horecaondernemers die gasten niet checken riskeren een boete of zelfs sluiting.