Een paar jaar geleden kreeg Leiden op initiatief van het COC een zebrapad in de kleuren van de regenboog. Dit ’gaybrapad’ bij de Lammermarkt werd voortijdig vernield door een aantal studenten. Dat was voor het COC aanleiding om te pleiten voor een permanent kunstwerk.

De belangenorganisatie voor homo’s, lesbiennes, biseksuelen, transgenders en alle anderen die onder de regenboogparaplu passen, vond een gewillig oor in de stad. Het gemeentebestuur had immers het Lucas van Leyden Fonds in het leven geroepen om te zorgen voor meer kunst in de openbare ruimte. Vijf beeldend kunstenaars werd gevraagd om met een voorstel te komen. De keuze viel op Koen Hauser.

Romantisch

„Het waren zeker geen vereisten, maar ik woon zelf al tientallen jaren in Leiden en maak ook deel uit van de gay community hier”, zegt Hauser. „Misschien heeft het in mijn voordeel gewerkt dat ik aanvoel wat bij het karakter van Leiden past. Ik heb een romantisch idee van een stad met parken en beelden. Daarom heb ik gekozen voor een bronzen beeld zonder dat het traditioneel wordt.”

De 50-jarige Koen Hauser was in 2014 de tweede Fotograaf des Vaderlands. Toch beperkt hij zich al lang niet meer tot fotografie alleen. „Ik maak beelden en daar zet ik alle beschikbare technieken voor in”, zegt hij. De Leidenaar is al een aantal jaren bezig met het maken van 3D-scans van oude beelden. Vervolgens gebruikt hij deze onderdelen om daar een nieuw beeld van in elkaar te zetten. Meestal blijft zo’n collage steken in een digitale vorm, maar nu wordt er dus een echt beeld van gemaakt dat van alle kanten bekeken kan worden.

Anatomie

Voor deze opdracht heeft hij zich laten leiden door de begrippen mannelijk en vrouwelijk. ,,De mens heeft vele verschijningsvormen en dat heeft mij ook altijd geïnteresseerd. Zelf zag ik er vroeger ook wat androgyner uit. Twintig jaar geleden maakte ik al een serie over de menselijke anatomie. Die is destijds nog geëxposeerd in het toenmalige Centrum Beeldende Kunst (CBK) in Leiden.’’

Dat was in de beslotenheid van een tentoonstellingsruimte. Zijn nieuwe beeld komt op een van de drukste punten in de Leidse binnenstad te staan: op de kruising van de Haarlemmerstraat met de Lange Mare. Dit gebied is recent opnieuw ingericht. Er is een ovaal plantvak neergezet, waarbij de betonnen rand dient als zitplek voor het winkelend publiek. Het diversiteitskunstwerk komt in het groen te staan en wordt ongeveer twee meter hoog. ,,Leidenaars gaan daar zitten met een zak patat of een portie kibbeling. Ze zullen ook wel een mening hebben over het kunstwerk. Maar het is geen vervelend beeld om naar te kijken, vind ik. Het drukt geen smart uit, maar laat de mens in al zijn verschijningsvormen zien.’’

(Tekst gaat door onder de foto’s.)

Koen Hauser is in tal van musea op zoek gegaan naar fragmenten die hij wilde gebruiken. ,,Als je het hebt over wat typisch mannelijk of vrouwelijk is, kom je al snel uit bij Michelangelo’s David en de Venus van Milo. Dat zijn echt de clichébeelden van een mannelijke man en een vrouwelijke vrouw. In die tijd was dit blijkbaar de ideale lichaamsbouw. Ik wil die oude ideaalbeelden laten overvloeien in een veranderend perspectief op de mens.’’

Het regenboogkunstwerk moet juist uitdrukken dat Leiden anno 2022 juist een stad is voor iedereen. Inclusief is de term die daar tegenwoordig voor wordt gehanteerd. ,,Het gaat erom dat niemand wordt buitengesloten’’, vindt Hauser. ,,In mijn jeugd hadden we het over hetero’s, homo’s en biseksuelen. Ik geef ook les op de kunstacademie en merk dat jonge mensen nu veel minder in hokjes denken. Het is veel meer fluïde geworden en dat is fijn voor iedereen. Je mag zijn wie je bent.’’

Leidse musea

Omdat het een kunstwerk voor Leiden moest worden, ging hij ook in de Leidse musea op zoek naar beelden die hij kon gebruiken. Uit Museum Volkenkunde gebruikte Hauser een Boeddhabeeld. Een fragment van een Egyptische buste leende hij bij het Rijksmuseum van Oudheden.

Ook ging hij op zoek in de collectie van De Lakenhal, immers het stadsmuseum van Leiden. Hij vond daar een gipsen model dat de Noordwijkse beeldhouwer Charlotte van Pallandt maakte voor het beeld ’De Drenkeling’. Hier heeft hij een deel van gebruikt.

Koen Hauser vond in De Lakenhal ook een marmeren buste van Antinoüs, de jonge Griekse geliefde van de Romeinse keizer Hadrianus. In het kunstwerk van Koen Hauser is deze buste te herkennen in het schuine hoofd, dat tegen de mensfiguur aanleunt.

,,Het was een soort puzzel’’, legt de kunstenaar zijn werkwijze uit. ,,Met alle fragmenten heb ik een nieuw beeld samengesteld. Vervolgens heb ik een aantal fotosessies gedaan met mensen uit de regenboog community. Ik heb hun handen in allerlei posities gescand. Die zijn straks ook in het beeld terug te zien als verbindende schakels. Het draait uiteindelijk allemaal om verbinding.’’

Naam

Het COC zoekt nog naar een passende naam voor het kunstwerk, want diversiteitskunstwerk of regenboogkunstwerk bekt niet echt lekker. ,,Er komt wel een QR-code bij het beeld, zodat geïnteresseerde voorbijgangers via hun smartphone meer informatie kunnen krijgen. Verder is het beeld straks niet meer van mij, maar van de stad. Als je goed kijkt, zie je dat de ene helft van het hoofd meer mannelijk is en de andere helft meer vrouwelijk. Het vloeit als het ware in elkaar over. De figuur is niet per se een homo of een transgender. Het is een mens, die uit heel verschillende facetten bestaat. De boodschap is wat mij betreft dat iedereen er mag zijn en iedereen welkom is in Leiden.’’