Duizenden mensen staan klaar om Oekraïense vluchtelingen in hun huis te verwelkomen. Bij RefugeeHomeNL, het consortium van vijf hulporganisaties dat officieel de particuliere opvang van Oekraïners verzorgt, zijn 3968 gasthuishoudens volledig gescreend en zijn de aanmeldingen van zo’n veertienduizend andere kandidaten nog in behandeling.

Oekraïense gasten staan echter nog niet te springen om de vrijgemaakte zolderkamers en gastenverblijven te betrekken. In een pilotproject zijn tot nu toe 161 Oekraïense gasten geplaatst bij 73 gasthuishoudens.

,,Dat veel gasthuishoudens klaar staan om te helpen, wil niet zeggen dat er ook veel Oekraïense hulpvragers zijn die er gebruik van maken”, zegt Alberta Opoku van het Rode Kruis, die spreekt namens het consortium waarin ook VluchtelingenWerk, Takecarebnb, het Leger des Heils en NLvoorelkaar zitten. ,,Er waren meer mensen verwacht dan er tot nu toe zijn gekomen. Het is hun eigen keuze of ze bij iemand in huis willen wonen.”

Ook bij de gemeentelijke opvanglocaties zijn voor het moment meer dan genoeg slaapplekken beschikbaar. 35684 opvangplekken voor Oekraïense vluchtelingen zijn volgens cijfers van het ministerie van Justitie en Veiligheid al in gebruik. Terwijl het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) de grootste moeite heeft om bedden te vinden voor asielzoekers, zijn er voor Oekraïense ontheemden nog ruim negenduizend plekken vrij.

Dan zijn er volgens de cijfers nog zo’n twintigduizend Oekraïense vluchtelingen die zijn ingeschreven bij gemeenten, maar die geen gebruik maken van door de gemeente beschikbaar gestelde opvangplekken. Waar die precies zijn gebleven? Niemand die het kan vertellen. Zij hebben kennelijk op een andere manier onderdak gevonden, bijvoorbeeld via familieleden of vrienden, bij een gastgezin met wie ze op een andere manier in contact zijn gekomen of door zelf woonruimte te huren.

Buiten beeld

Er zijn nog steeds allerlei organisaties die bemiddelen tussen gasten en potentiële gasthuishoudens, hoewel sommige die taak inmiddels hebben overgedragen aan Takecarebnb. De stichting Netherlands for Ukraine plaatste ruim 800 Oekraïners bij gastgezinnen (plus 75 huisdieren).

Ook via UkraineRun, dat Oekraïners ophaalt uit Polen, wonen honderden mensen bij particulieren thuis. Hoeveel mensen er in totaal in gasthuishoudens zitten, is niet na te gaan.

,,Er is geen zicht op deze groep”, zegt een woordvoerder van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Dat mensen buiten beeld zijn, komt deels doordat ze hun eigen weg hebben gevonden. Daar komt bovenop dat het cijfer van 55750 geregistreerde Oekraïners niet compleet is. Sommige gemeenten kampen met achterstanden bij het inschrijven van Oekraïners. Ook leveren complicaties met documenten vertraging op.

Lees ook: Oekraïens gezin in huis: het kan best, maar niet te lang

Soms besluiten gastgezinnen en gasten eerder uit elkaar te gaan dan gepland en kloppen vluchtelingen alsnog aan bij de gemeentelijke opvang. Om hoeveel gevallen dat gaat, is onbekend.

,,Het speelt overal, maar we signaleren nog geen trend,” zegt een woordvoerder van veiligheidsregio Noord-Holland Noord, Takecarebnb probeert teleurstellingen achteraf te voorkomen door screening vooraf. Iemand bij je in huis laten wonen, dat doe je niet zomaar, benadrukt de organisatie.

Alleen al het feit dat de extra huisgenoten óók willen douchen op een bepaald tijdstip, kan impact hebben op het gezinsleven. Van de 32 duizend huishoudens die zich bij het consortium hebben aangemeld, valt bijna de helft in de selectiefase af.

De ruime beschikbaarheid van opvangplekken is geen reden om achterover te leunen. De oorlog is nog niet voorbij. Sommige Oekraïners gaan voorzichtig terug naar huis, maar slaan mogelijk opnieuw op de vlucht als de veiligheidssituatie verslechtert.

Daarnaast komen mensen die in eerste instantie in directe buurlanden zijn opgevangen, mogelijk in een later stadium alsnog hier. Bovendien zijn lang niet alle opvangplekken voor onbeperkte tijd beschikbaar - al is het maar omdat er zoveel komt kijken bij de komst van een vreemde in huis.