Louky van Aggelen (94 jaar) is een echte regelaar. Op maandagochtend komt er niet zomaar iemand over de vloer die haar helpt met het huishouden, maar een student van thuiszorgorganisatie Emile. De student doet de klusjes waarvan Van Aggelen zelf aangeeft dat ze nodig zijn en niet de taakjes die op in een kantoor bedacht lijstje staan.

Op maandagmiddag komen de bridge-dames bridgen. Bij haar thuis. Dat heeft ze graag. ’s Avonds eet ze kant en klare maaltijden, die ze natuurlijk zelf heeft uitgezocht en die vers zijn bereid. Af en toe komt iemand van mantelzorgorganisatie Saar aan Huis haar ophalen voor een bezoek aan een museum.

Zo regisseert ze haar leven, van achter haar computer in haar flat in Cronestein. Het is soms een komen en gaan van mensen die helpen of iets komen brengen, maar dat hindert niet. „Ik zou hier pas weg willen als het echt niet meer gaat, bijvoorbeeld als ik blind zou raken.”

(Tekst gaat door onder de foto)

Op dit moment is vier procent van de Leidse bevolking tachtig jaar en ouder. In 2040 is het aantal tachtigplussers bijna verdubbeld. Afgezet tegen het totaal aantal inwoners in 2040 gaat het dan om iets meer dan zes procent van de Leidse bevolking. De vergrijzing dient zich aan, maar omdat de gemiddelde leeftijd ook steeds hoger komt te liggen, wordt ook wel gesproken van dubbele vergrijzing.

Veel tachtigplussers wonen vandaag de dag niet in het bejaardentehuis, maar zelfstandig, thuis. Terwijl vroeger mensen na hun pensioen al snel een plekje in het bejaardenhuis zochten. In Leiden woont een grote groep (36 procent) van de 85-plussers in een eengezinswoning en 32 procent daarvan woont in een eengezinswoning groter dan 80 vierkante meter.

Slechts 10 procent van de 85-plussers woont in het verpleeghuis (bron: In.Fact Research). Daarbij moet wel worden vermeld dat in de Leidse regio 818 ouderen op de wachtlijst staan voor het verpleeghuis.

(Tekst gaat door onder de foto)

.

Ouderen willen ook graag zelfstandig blijven wonen. Uit onderzoek van Leyden Academy on Vitality and Ageing naar de woonwensen van 75-plussers blijkt dat ouderen in Leiden vooral willen blijven wonen waar ze nu al wonen. 98 procent van de 75-plussers is tevreden met de eigen woning.

Aan de andere kant is er ook in Leiden een woningtekort en zoekt de gemeente oplossingen om de doorstroming te bevorderen voor de groep die dit wenst. De gemeente Leiden maakte in 2020 het actieplan’’Leiden op leeftijd’ waarin staat dat de gemeente ouderen adviseert om op tijd woningaanpassingen te doen, zodat het huis levensloopgeschikt is.

Ook suggereert de gemeente dat het soms beter is de woning te verlaten en te verhuizen naar een woning die beter bij de nieuwe levenssituatie past. Voorwaarde is dan wel dat er voldoende aanbod van geschikte woningen moet zijn. Het gebrek aan bouwgrond voor nieuwe woonvormen -zoals zelfstandige woningen met een gedeelde huiskamer - noemt de gemeente in het actieplan een ’uitdaging’.

Het actieplan ’Leiden op leeftijd’ is een gevolg van politiek ingrijpen van de ChristenUnie in de Leidse gemeenteraad. In het actieplan wordt veel aandacht besteed aan de huisvesting van ouderen. Pieter Krol van de ChristenUnie snapt die nadruk op wonen wel.

„Leiden is de op een na dichtstbevolkte stad van Nederland. Op dit moment hebben we qua huisvesting weinig te bieden aan gezinnen. Ik stel voor om ouderen te verleiden hun huis te verlaten, bijvoorbeeld met publiekscampagnes en dan ook mogelijkheden te bieden in de wijk als er nieuwbouwappartementen worden opgeleverd.”

Beweegtuinen

Maar de krappe woningmarkt is volgens Krol slechts een klein onderdeel van wat er nodig is. Hij zou willen dat er veel meer wordt nagedacht over de fysieke en economische gevolgen van de landelijke politieke keuze om ouderen langer thuis te laten wonen.

„Ik denk bijvoorbeeld aan de openbare ruimte”, zegt Krol. „Zijn de stoepen breed genoeg? Kunnen we beweegtuinen creëren voor ouderen? Hoe staat het met de wijkwinkelcentra in Leiden, want we kunnen niet verwachten dat ouderen altijd naar de Leidse binnenstad komen. En hoe staat het met het openbaar vervoer in de wijken?”

Binnenkort verschijnt de evaluatie van ’Leiden op leeftijd’. Als Krol dan vindt dat het niet goed genoeg is, zal hij zeker zelf actie ondernemen. Volgens wethouder Julius Terpstra van wonen, bouwen en welzijn gaat het goed met de uitvoering van de twintig vooraf afgesproken acties, maar is het ook bittere noodzaak dat hij verder gaat met dit thema vanwege die dubbele vergrijzing.

„Ja, het is waar dat wonen een belangrijk onderdeel is. Het verhuizen van ouderen naar kleinere woningen biedt ook kansen voor andere groepen mensen die in Leiden willen wonen. Maar het actieplan gaat verder doordat de gemeente voor verbindingen zorgt tussen bijvoorbeeld het wijkteam en de huisartsen. Dus, ja doordat de inhoud van mijn portefeuille zowel wonen als welzijn behelst, snap ik de zorgen van de heer Krol, maar het actieplan gaat verder dan dat.”

(Tekst gaat door onder de foto)

Dus toch even over het wonen: Terpstra is druk bezig met het ondersteunen van mensen uit Leiden die gezamenlijke woonvormen aan het opzetten zijn. Daarnaast is afgesproken dat 70 procent van de 8800 woningen die in 2030 gebouwd moeten worden betaalbaar zijn. Er zijn geen afspraken gemaakt speciaal voor ouderen. Dat komt omdat hij moet werken met gebieden die in grootte verschillen. Daardoor kun je geen algemeen beleid maken over hoeveel procent voor senioren zouden moeten zijn. Terpstra: „Veruit het grootste gedeelte van wat wordt gebouwd in Leiden zijn appartementen en die zijn altijd levensloopbestendig.”

Inkomen

Een ander verschil met vroeger is dat het inkomen van de alleroudsten best goed is. 65-plussers uit Leiden hadden in 2018 een gemiddeld besteedbaar huishoudinkomen van 34.300 euro. Ter vergelijking, het gemiddelde besteedbare jaarinkomen in Nederland was in datzelfde jaar 27.500 euro.

Niet gewend

Nog een verschil tussen de nieuwe tachtigplussers en de hoogbejaarden van vroeger: de verbeterde gezondheid. In 2017 was bijna 35 procent van de tachtigplussers in Leiden nog lid van een sportvereniging. In Leiden kreeg 18 procent van de tachtigplussers in 2021 thuiszorg, zo blijkt uit cijfers van Zorg en Zekerheid.

De ziekenhuisopnames van tachtigplussers zijn wel hoog. In 2021 waren dat er iets meer dan tweeduizend, blijkt uit cijfers van het LUMC. Daarbij moet wel worden gesteld dat het gaat om opnames, niet om personen. Sommige ouderen kunnen meerdere keren per jaar zijn opgenomen. Bovendien gaat het om regionale, niet om Leidse cijfers.

(Tekst gaat door onder de foto)

Voor heel Nederland geldt dat de levensverwachting in goede gezondheid sinds 2000 is toegenomen met ongeveer vijf jaar. Bij mannen nam deze toe van 61,5 jaar tot 66,4 jaar, bij vrouwen van 60,9 jaar tot 65,8 jaar. Aan de andere kant krijgen steeds meer mensen in Nederland - 10,2 miljoen in 2020 - een chronische ziekte. Daarbij moet worden gezegd dat de medische opsporingsmethoden ook steeds beter worden.

In Leiden is onderzoek gedaan naar hoeveel mensen dementie hebben. In 2018 had bijna 7 procent van de 65-plussers in Leiden dementie en woonde zelfstandig thuis. Door de dubbele vergrijzing is wel de verwachting dat het aantal mensen met dementie toeneemt in 2030.

„Onze maatschappij is nog niet gewend aan vitale tachtigplussers”, zegt Jacobijn Gussekloo, hoogleraar eerstelijnsgeneeskunde bij het LUMC . „We schieten graag in de hulpstand als we denken aan oude mensen, maar ze zijn zeker niet allemaal ziek en zielig. Niet iedereen heeft een rollator en niet iedereen heeft dementie. Oude mensen kunnen eenzaam zijn, maar jonge mensen net zo goed. Er is veel variatie onder ouderen. Leeftijd zegt niet zo veel meer.”

(Tekst gaat door onder de foto)

Louky (94) is nog piekfijn in orde, maar haar hersenen moeten af en toe een drempel over

Louky van Aggelen (94) is geboren in Soerabaja, Nederlands-Indië. Toen ze zeven was keerden haar ouders terug naar Nederland. Op haar zeventiende stopte ze met haar gymnasiumopleiding en ging van school. Niet lang daarna trouwde ze. Het grootste deel van haar leven heeft zich afgespeeld in de Professorenwijk, waar ze vanaf 1954 gedurende drie jaar elk jaar een kind kreeg. Op haar vijftigste is ze rechten gaan sturen.

Ze startte haar eigen projectbureau en was coördinator van het Madurodam Jeugdfonds. Haar man is inmiddels overleden. Toen het huis in de Professorenwijk toe was aan een schilderbeurt en duidelijk werd dat er drie weken lang schilders over de vloer zouden komen, zocht ze naar een een kleinere woning. Die vond ze in serviceflat Cronestein. Twee jaar later werden de letters ’serviceflat’ van de gevel van de flat verwijderd en bleef alleen de portier over. Dat was geen probleem voor Van Aggelen die de servicekosten toch te hoog vond.

(Tekst gaat door onder de foto)

Nog steeds kan ze haar leven heel goed regelen en inrichten, maar sinds kort merkt ze dat haar hersenen als het ware een drempel over moeten, waardoor ze meer moeite heeft met met bijvoorbeeld een nieuw apparaat in de keuken. Verder is ze nog piekfijn in orde, behalve dat het lopen haar lastig af gaat vanwege de polyneuropathie waardoor ze haar benen nadrukkelijk moet aansturen, willen ze in beweging komen. Het enige wat ze mist in haar leven is een goede vervoerder die haar naar een museum kan brengen of naar haar dochter in Amsterdam. De taxi vindt ze te duur en de regiotaxi duurt te lang. „Laatst wilde ik mee met een rondvaart. Doordat de regiotaxi er weer heel lang over deed, moesten alle mensen een half uur op mij wachten in de boot. Ik schaamde me behoorlijk.”