Er is bijna geen gebeurtenis, zegt podcastmaker Pim van der Heiden, waaraan zoveel oudere Leidenaars aantoonbaar onjuiste herinneringen hebben.

Zo sprak hij een getuige van het neerstorten van het Duitse gevechtsvliegtuig, die er heilig van overtuigd was dat dat vlak ná de oorlog had plaatsgevonden. Het zou zijn gebeurd toen piloot Werner Lucas, uit dank voor de goede zorgen van de zusters Franciscanessen voor gewonde Duitse soldaten, een paar rondjes boven het ziekenhuis aan de Hooigracht vloog.

Het is niet het enige bizarre verhaal dat Van der Heiden hoorde in zijn zoektocht naar de waarheid. Zo vertelde een oude Leidse dat zij het jachtvliegtuig had zien overkomen voor het neerstortte, dat zij naar de vlieger had gezwaaid en dat ze zeker wist dat hij haar had gezien. Lucas zou uit zijn vliegtuig zijn gesprongen, in een singel beland en in een bootje geklommen.

’Doodgezwegen held’

De podcastmaker vindt het een boeiend verschijnsel dat er zoveel verschillende versies van het verhaal zijn. „Lucas’ toestel stortte neer op 24 oktober 1943, rond kwart voor vijf. Het was een zonnige zondag en er was veel volk op straat. Iedereen heeft het gezien, maar iedereen heeft een ander verhaal. Ik hoorde die verhalen toen ik in de thuiszorg werkte. Veel mensen gingen er pas op hoge leeftijd over praten.”

Volgens de Leidse mythe stuurde Lucas zijn neergeschoten toestel bewust naar de tuin van het Elisabeth Ziekenhuis, om burgerslachtoffers te voorkomen. In een tijdschrift over vliegend cultureel erfgoed verscheen zelfs een artikel onder de kop ’De doodgezwegen held van Leiden’. „Voor sommige mensen werd Lucas een held. Dat stoort mij een beetje”, zegt Van der Heiden.

Lucas was ondanks zijn leeftijd – hij was 26 – een ervaren, gedecoreerde piloot. Hij kwam op zijn 21ste bij de Luftwaffe en haalde in vijf jaar 106 vliegtuigen neer. „Ik ga ervan uit dat hij die 24ste oktober niet heeft kunnen springen”, zegt Van der Heiden. „Mogelijk was hij al in de lucht zwaargewond of dood.”

Het is volgens de documentairemaker onmogelijk dat de vlieger, met de snelheid waarmee zijn toestel naar beneden zeilde, nog heeft kunnen sturen. „Dat is een hoogst onrealistisch scenario. De Messerschmitt heeft een dakrand van het ziekenhuis geraakt, zich loodrecht naar beneden in de braakliggende grond daarachter geboord en is in brand gevlogen. Volgens veel Leidenaars was het stuurmanskunst of een godswonder dat daarbij geen burgerdoden zijn gevallen. Volgens mij was het puur toeval.”

Luister hier alle afleveringen van de podcast Het Pilotengraf terug.

Gedenksteen voor nazi-piloot

De zusters Franciscanessen lieten ter nagedachtenis aan Lucas een gevelsteen maken, met een kruis en een lauwerkrans, die werd ingemetseld in de in 1954 geopende westelijke vleugel. „Dat is bijzonder. Terwijl de grafstenen van foute Leidenaars na de oorlog in de singel werden gegooid, werd in het ziekenhuis voor een nazi-piloot een gedenksteen geplaatst. Volgens de zusters was iedereen een kind van God.”

Berlijn

Het terugvinden van die steen was een van de doelen die Pim van der Heiden zich stelde toen hij aan het maken van dit audioverhaal begon. Ook ging hij naar Berlijn om meer te weten te komen over wie Lucas was.

Maar het ging hem er vooral om de ware toedracht van de gebeurtenissen van 24 oktober 1943 te ontdekken. ,,Ik wilde uitzoeken, voor al die mensen die aan het einde van hun leven nog met vragen zitten, wat er toen in werkelijkheid is gebeurd.’’

Lees ook: Publiek steelt de show bij presentatie podcast Het Pilotengraf in Leids theater

Luister hier alle afleveringen van de podcast Het Pilotengraf terug.