Alle snorfietsers en hun passagiers moeten vanaf 1 januari 2023 een helm dragen. „Gelukkig, heel blij mee. Dit gaat levens redden”, zegt neurochirurg Wilco Peul (59) van het Leids Universitair Medisch Centrum.

Hij voerde vier jaar geleden met een legertje artsen actie in de Tweede Kamer voor de helmplicht. ,,Om politici te overtuigen van de noodzaak.” Het is zover: snorfietsers die vanaf zondag worden gesnapt zonder goedgekeurde helm riskeren een boete van duizend euro.

Enorme lobby

,,Het heeft erg lang geduurd”, vindt Peul. ,,Dat heeft ook te maken met commerciële belangen vanuit de snorfietsenbranche.” De helmplicht zou de snorfiets minder aanlokkelijk maken, omdat je kapsel uit model gaat en je een helm moet meezeulen. ,,Er was een enorme lobby vanuit die bedrijven. Ze waren bang minder te gaan verkopen.”

Critici vinden bovendien dat het je eigen keuzevrijheid is om wel of niet een helm te dragen. ,,Ze vragen zich af waar wij artsen ons mee bemoeien: ’Ik rijd toch niet op de snelweg?’ Maar als een patiënt met hersenletsel het ziekenhuis binnenkomt, gaat dat ten koste van zorg voor andere patiënten.”

Wilco Peul trekt zich de weerstand tegen de helmplicht aan. ,,Ik denk dat we onvoldoende naar buiten hebben gebracht, hoe heftig de bloederigheid van hersenletsel is als je een ongeval krijgt zonder helm.”

Stoeprand

De verwachting is dat met de helmplicht het aantal verkeersdoden en -gewonden onder snorfietsers daalt. ,,We zien de afgelopen vijf, zes jaar een toename van ernstig hersenletsel bij jonge mensen. Die komen op een stoeprand terecht, of klappen tegen een lantaarnpaal of tram aan, zonder helm. De klap komt dan niet op de helm terecht, maar in de hersenen. Dat heeft grote onomkeerbare gevolgen.”

De neurochirurg wijt de toename van het aantal ongevallen aan de stijging van het aantal snorscooters naar zo’n 800.000. Veel te vaak krijgt zijn ’team Den Haag-Leiden-Haarlem’ jonge slachtoffers met ernstig hersenletsel op de operatietafel. ,,Door de schade en de bloeding zwellen de hersenen. Die kunnen geen kant op, want schedel is keihard bot. Tijdens de operatie halen we de druk eraf. Het directe levensgevaar is dan geweken, maar de patiënt is nog in kritieke toestand.”

,,In ’Goede Tijden Slechte Tijden’ worden patiënten een paar dagen later gewoon weer wakker uit coma. Maar zo gaat dat in het echt niet. Mensen worden óf niet wakker en liggen vegetatief in bed, óf ze worden wakker met blijvende hersenschade. Die kan variëren van een halfzijdige verlamming met spraakstoornis, tot wel kunnen praten en bewegen, maar niet meer dezelfde persoon zijn.”

Schuldgevoel

Ernstig hersenletsel ontwricht niet alleen het leven van de patiënt, maar ook van het gezin of de partner. ,,Bij ouders zie je dat schuldgevoel een grote rol speelt: ’Had ik mijn kind maar verplicht een helm te dragen’. Maar dan is het al gebeurd.”

,,Een jongen uit mijn directe omgeving reed op Terschelling op zo’n snelle elektrische fiets met dikke banden. Ik vroeg: ’Doe je wel een helm op?’ ’Nee’, zei hij, ’dat is niet verplicht’. Hij studeert nota bene geneeskunde.”

Hoogleraar Peul, die al meer dan de helft van zijn leven onderzoek doet naar hersenletsel, zoekt patiënten na de operatie(s) en het verblijf op de intensive care vaak op in het revalidatiecentrum. ,,Dan zie je de gevolgen. Iemand zit bijvoorbeeld in een rolstoel, heeft epileptische aanvallen en is zijn eigen identiteit kwijt. Dat grijpt mij ook aan. Dus dat verwarde haar door een helm... ja dat vind ik echt secundair, daar hebben we goede gel voor.”

Helemaal gek

Nederland is in Europa een van de hekkensluiters met de helmplicht. ,,Ik herinner me een groot congres voor hersenletselspecialisten in Den Haag. Die wisten niet wat ze zagen: al die scooterrijders zonder helm! Ze dachten dat we helemaal gek geworden waren. Het land waar zoveel hersenonderzoek wordt gedaan en daar wordt geen helm gedragen.”

Maar zelfs een goedgekeurde helm is niet zaligmakend. ,,Als je onder of tegen een vrachtwagen komt, beschermt een helm maar gedeeltelijk. Het gaat juist om de alledaagse letselongevallen waarbij de helm wel het verschil maakt. Je rijdt in de stad, glijdt uit en maakt een klap met je hoofd tegen het asfalt. Zonder helm kan je schedel breken en loop je schade in de hersenen op.”

Neus er half af

Peul vindt het intens jammer dat snorfietsrijders ook mogen kiezen voor een speedpedelec-helm. Die is lichter en dunner dan een motor- of brommerhelm en laat de oren vrij. ,,Ik ben groot voorstander van de integraalhelm. Die heeft de hoogste stevigheid en beschermt ook je gezicht. Veel beter dan zo’n hip potje. Je moet uitwendig letsel echt niet onderschatten. Soms ligt iemands gezicht helemaal in de prak en ligt de neus er half af en is het oog beschadigd.”

Volgens Peul zijn snorfietsen en snorscooters bovengemiddeld vaak betrokken bij ernstige ongevallen. ,,Het is echt een groot probleem.” Hij houdt ook zijn hart vast voor mensen die een deelscooter lenen. ,,Die hebben hun hele leven nog nooit op een scootertje gezeten, geven gas en maken een klapper.”

Marktplaats

Snorscooters worden momenteel massaal te koop aangeboden op Marktplaats. Voor een paar honderd euro heb je er al een. De verwachting is dat velen overstappen op de snelle elektrische ’fatbike’ met dikke banden. Wilco Peul verwacht uiteindelijk ook een helmplicht voor elektrische fietsen. ,,Ik denk dat die er voor 2025 is.”

,,Zou je een ander woord voor helmplicht willen gebruiken?”, besluit Peul. ,,’Plicht’ heeft zo’n negatieve lading, dat zag je ook bij de mondkapjesplicht. Is misschien iets typisch Nederlands. Het zou mooi zijn als het stoer wordt om een helm te dragen.”

Rijbaan

In Amsterdam en Utrecht moest je al een helm dragen op de snorfiets. Bovendien moeten snorfietsers in deze twee steden op bepaalde plaatsen op de rijbaan rijden, in plaats van op het fietspad.

Uiterlijk lijkt een snorfiets meestal op een normale brommer of scooter, maar een snorfiets mag maximaal 25 kilometer per uur (ze zijn soms opgevoerd) en is te herkennen aan een blauwe kentekenplaat. Ook na 1 januari blijven snorfietsers (behalve in Amsterdam en Utrecht) op de fietspaden rijden.